Calendula officinalis
  • Türkçe Adı: Aynısefa, Altıncık
  • İngilizce Adı: Calendula, Marigold
  • En Sık Bulunduğu Bölgeler ve Genel Özellikleri: Aynısefa, merkez ve güney Avrupa’da, batı Asya’da ve Amerika Birlieşik devletleri’de yetişen, sarı-turuncu çiçekleriyle ünlü bir bitkidir. Türkiye’de de yetişmektedir.
Kullanılabilir kısımlar: Bitkinin medikal amaçlar için kullanılan kısmı genellikle çiçek kısmı olmakla beraber nadir bazı durumlar için topraküstü yeşil kısımları da kullanılmaktadır.

İçeriğindeki Bileşenler: Aynısefa çiçeğinde triterpen saponinler (A’dan F’ye kadar olan glikozidler), triterpen alkoller (triterpen monooller, triterpen dioller, triterpen trioller, lupeol, taraxasterol, psi-taraxasterol, faradiol, arnidiol), asit komponentler (asetik asit, laurik asit, miristik asit ve palmitik asit), flavonoidler (isoramnetin, quercetin glikozidleri), hidroksikumarinler (skopoletin, umbelliferon, eskuletin), karotinoidler (lutein, zeaksantin), uçucu yağ (alfa kadinol, T-kadinol, sabit yağ), suda çözünebilir polisakkaritler (ramnoarabinogalaktanlar, arabinogalaktanlar), polienler olmak üzere birçok bileşen bulunmaktadır.

Etkileri ve Kullanıldığı Durumlar: In vitro ortamda (cansız ortam) yapılan çalışmalar ve hayvan deneyleri sonucunda aynısefa çiçeğinin antienflamatuar (iltihap karşıtı), antimikrobiyal, antiviral (virüs öldürücü), antilipid (kandaki lipid miktarını düşürücü), spazmolitik (spazm önleyici) ve yara iyileştirici etkileri olduğu ortaya çıkmıştır.

Aynısefa çiçeğinin içerdiği uçucu yağın içeriğindeki terpen alkoloidleri, laktonlar, ve flavonlar bu bitkinin antimikrobiyal içeriğinin temelini oluştururlar. İçerikte bulunan faradiol monoesteri ise antienflamatuar etkinlikten (iltihap karşıtı) sorumludur. Bitkideki saponosidler, insan serumu ve sıçan karaciğer homojenatında yapılan çalışmalarda, antihiperlipidemik özellik (yüksek lipit seviyesini düşürücü özellik) göstermişlerdir. Aynısefa bitkisinden elde edilen organik bileşiklerin HIV virüsü gibi bazı virüsleri inhibe edici etki gösterdiği görülmüştür.Bu bitkinin spazm giderici özelliği nedeniyle gastrointestinal spazmları önlediği ve sindirim sistemini rahatlattığı düşünülmektedir. Ayrıca safra salgısını da arttırıcı özelliği de bulunmaktadır. Aynısefa çiçeğinin ciltteki garnülasyon dokusunun oluşumunu hızlandırdığı düşünülmektedir. Granülasyon dokusu sentezi ise re-epitelizasyon süreci içerisinde (dokunun tekrar kendini yenilemesi) önemli bir basamaktır. Ayrıca bu bitkinin yaralanmış bölgedeki glikoprotein, nukleoprotein ve kollojen sentezini de arttırdığı tahmin edilmektedir.
Aynısefa çiçeği halk arasında,
  • Antispazmodik olarak krampları azaltmak için,
  • Gecikmiş adet döngüsünü uyararak adeti başlatmak ve ağrılı adet dönemlerindeki ağrı ve spazmları azaltmak amaçlı,
  • Ateş düşürücü olarak,
  • Kanser tedavisinde yardımcı olarak,
  • Ağız içi veya boğazdaki mukozanın tahriş olması ve iltihaplanması gibi durumlarda iyileşmeyi hızlandırmak için,
  • Mide veya onikiparmak bağırsağındaki ülserleri iyileştirmek için oral olarak (ağızdan alınarak) kullanılır.
  • Aynısefa çiçeği topikal olarak ise antienflematuar cilt rahatsızlıklarında (iltihap ve yangılı cilt problemleri), yavaş iyileşen yaraların iyileşmesini hızlandırmak için, bacaktaki ülseratif durumlarda, burun kanamalarını durdurmak için, varis, hemoroid ve konjuktivit (göz iltihabı) gibi rahatsızlıklar için kullanılır.
Kullanım Şekli ve Dozaj: Aynısefa oral olarak (ağızdan alınarak) sıkça kullanıldığı gibi topikal olarak da (bölgesel olarak) sıklıkla kullanılmaktadır. Şampuan, sabun, cilt nemlendiricileri gibi birçok ürünün içine katılarak da kullanılmaktadır.

Eğer aynısefa çiçeğini çay olarak tüketmek istiyorsanız 1-2 gram kuru çiçeği 150 ml kaynar suya atarak 5-10 dakika demleyiniz ve süzerek içiniz. Bu çayı günde 3 kez tüketmeniz önerilir. Bu çay özellikle boğaz tahrişleri ve enfeksiyonlarında oldukça yararlıdır. 

Eğer bu bitkiyi özellikle mide ülserine karşı kullanacaksanız 1-4 gram kuru çiçeği 150 ml kaynar suya atarak 5-10 dakika demleyiniz ve süzerek içiniz. Bu çayı günde 3 kez tüketmeniz önerilir.

Eğer bu bitkiyi cildiniz için canlandırıcı veya yaraları daha çabuk iyileştirme amaçlı kullanacaksanız, 1 çorba kaşığı kuru çiçeği yaklaşık 500 ml kaynar suya atarak 15 dakika demleyiniz ve ardından süzünüz. Elde ettiğiniz infüzyonu temiz bir beze emdirerek yaranın üzerine ıslak kompres yaparak uygulayınız.

Güvenlik ve Yan Etkileri: Aynısefa çiçeği uygun dozlarda ve uygun durumlar için oral olarak kullanıldığında güvenli kabul edilir. Bitkinin topikal olarak uygulanması da güvenlidir.  Aynısefanın gebelikte kullanımı tavsiye edilmez, emzirme döneminde kullanımının güvenilirliği ile ilgili olarak ise herhangibir veri mevcut değildir. Aynısefa oral olarak kullanıldığında bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Topikal olarak kullanıldığındaysa egzama ve alerjiye neden olabilir.

Diğer Bitkilerle /Gıdalarla / Gıda Takviyeleriyle Etkileşim: Herhangi bir etkileşim rapor edilmemiştir.

İlaçlarla Etkileşim: 
  • Merkezi Sinir Sistemi Depresanları: Yapılan bir hayvan deneyinde, aynısefa çiçeğinin içeriğinde bulunan saponosid bileşeninin kullanımının, hekzobarbital uyku süresini uzattığı ortaya çıkmıştır. Bu sebeple merkezi sinir sistemi depresanları gibi sedatif özellikli ilaçlarla (yatıştırıcı, sakinleştirici) beraber kullanımının ilaçların etkilerini ve yan etkilerini arttırabileceği düşünülmektedir.
Hastalıklar veya Durumlarla Etkileşimi: 
  • Çapraz alerji: Aynısefa, yakup otu (kanarya otu), krizantem, çuha çiçeği, diğer papatyalar gibi bileşikgiller ailesinden bitkilere alerjisi olan kişilerde alerjiye neden olabilmektedir. 
  • Cerrahi Operasyon: Aynısefanın merkezi sinir sistemini deprese edici etki gösterdiği tahmin edilmektedir. Dolayısıyla anestezik ilaçlarla aynı anda kullanıldığında, anesteziklerin etkisini güçlendirebileceği düşünülmektedir. Bu nedenle cerrahi operasyondan en az iki hafta öncesinden, bu bitkinin kullanımının kesilmesi tavsiye edilmektedir.
German Commission E: Alman Komisyon E monografları (German Commission E monografları), 1983 ve 1993 yılları arasında 300 ‘den fazla bitki ve bitkisel karışımın medikal kullanımını, etkilerini ve yan etkilerini birçok klinik araştırmalar yaparak, objektif ve çok sıkı bilimsel kriterlere göre değerlendirek yazılmış olan bitkilerle ilgili çok değerli bir bilgi kaynağıdır. Alman komisyon E monografları, Alman hükümeti tarafından finanse edilen komisyon E’nin titiz çalışmalar sonucu yayımladığı, tüm dünyadaki herbalistler, eczacılar ve tıp doktorları tarafından ciddiye alınan bir kaynak olarak değerlendirilmektedir.
Aynısefa çiçeğinin German Commission E tarafından onaylanan kullanım durumları:
  • Ağız ve boğaz enflamasyonları (iltihabik durumlar)
  • Yaralar ve yanıklar
Bilimsel Araştırmalar: 
  • Yara Tedavisi ve Doku Onarımı: Az sayıda hastanın dahil olduğu bir klinik çalışmada, bacağında ülser bulunan 21 hastaya, günde 2 kez ve üç hafta boyunca aynısefa ekstresi içeren bir krem uygulanmıştır. Çalışmaya katılan plasebo grubuna ise serum fizyolojik içeren bir krem uygulanmıştır. 3 hafta sonunda aynısefa ekstresi uygulanan grupta ülserli alan %41,7 oranında küçülüp iyileşme göstermesine rağmen, plasebo grubunda ülserli alan sadece %14,52 oranında iyileşme göstermiştir.
  • Radyasyon Kaynaklı Dermatit: Göğüs kanserinden dolayı cerrahi operasyon geçirmiş ve sonrasında radyoterapi alan kadınlarda, radyoterapiden kaynaklanan orta veya şiddetli  dermatit görülmektedir. Dermatit ciltte kızarıklık, kaşıntı,yanma gibi rahatsız edici durumlar meydana getirerek hastayı rahatsız etmektedir. Aynısefanın radyasyon kaynaklı bu dermatit üzerinde olumlu etkisi olup olmadığını test etmek için 254 radyoterapi alan kadın üzerinde bir klinik çalışma yapılmıştır.
Çalışmaya katılan 126 kadına günde üç kez aynısefa ekstresi içeren bir krem uygulanmıştır, diğer gruptaki 128 kadına ise, klasik dermatit tedavisinde kullanılan bir  non-steroid ilaç olan "trolamine” uygulanmıştır. Çalışmanın sonrasında aynısefa uygulanan kadınların %41’inde akut dermatit gelişirken, trolamin uygulanan kadınların %63’ünde akut dermatit gelişmiştir (2. seviye veya daha şiddetli dermatitten bahsedilmiştir). Dolayısıyla aynısefa ekstresinin, trolamine’e göre daha başarılı olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca aynısefanın, dermatit gelişen gruptaki hastalarda, alerjik reaksiyonların ve ağrının şiddetini azalttığı da tespit edilmiştir.

Ayurveda’da Kullanılan İsmi: Zergul

Tadı: Kekremsi -acı

Kullanılan Kısımları: Çiçek

Enerjetiği: Serinletici

Sindirim Sonrası Etkisi: Acı

Dosha’lar Üzerindeki Etkileri: Pitta ve Kapha’yı azaltırken Vata’yı arttırır.

Genel Nitelikleri: Vulnerary (yara iyileştirici), antispazmodik (spazm giderici), alteratif (kanı temizleyici, toksin atıcı), emanogog (adet düzenleyici ve hızlandırıcı), diyaforetik (terletici)

Özellikle Etkilediği Organlar: Karaciğer, akciğer, kalp

Kullanım Alanları: Aynısefa çiçeği yağı, yaraları, yanıkları, tahriş olmuş cildi, ülserleri etkin bir şekilde iyileştirmeye yardım eder, yeni doku oluşumunu uyarır ve kanamayı durdurur. Ayrıca yaralı, tahriş olmuş veya yanık ciltteki yangıyı, ağrıyı ve acıyı azaltır.

Aynısefa çiçeği çayı ise yüksek ateşi düşürmek, sindirim sistemindeki ülserleri iyileştirmek, regl kramplarını azaltmak, regli düzenlemek ve kızamık gibi bazı hastalıkların tedavisine yardımcı amaçlı kullanılır. Aynısefa çiçeğinden hazırlanmış yoğun bir çay veya en iyisi çiçek yapraklarının taze sıkılmış suyu, topikal olarak uygulandığında, zona tedavisinde kullanılabilir. Bunun haricinde aynısefa çiçeği yağı, kulağa birkaç damla damlatılarak uygulandığında, kulak ağrılarını dindirmeye yardımcı olur. Doğu herbalizminde, kurutulmuş aynısefa çiçeği taç yapraklarının günde 3-9 gram kadar kullanılması tavsiye edilir.